Memur Disiplin Cezaları ve İptali

Kanun'da sayılan memur disiplin cezaları durumun niteliği ve ağırlık derecesine göre; uyarma, kınama, aylıktan kesme, kademe ilerleyişinin durdurulması ve devlet memurluğundan çıkarma olmak üzere beş türdür.

Memuriyette Disiplin Cezası ve İptali Nedir ?

657 sayılı Devlet Memurları Kanunu madde 124 ve devamında yer alan fiillerin işlenmesi durumunda somut olayın özelliklerine göre söz konusu memura verilecek olan ceza memur disiplin cezası denir. Bu cezanın şekil veya esas yönünden hukuka aykırılığından bahisle başlatılan hukuki sürece ise memur disiplin cezasına itiraz denir.

Belirtmemiz gerekir ki bu cezalar gelişigüzel keyfi uygulama ile verilemez. Burada hem soruşturmanın işleyişi bakımından hem de cezanın verilmesi bakımından ciddi bir hukuki arka planı vardır. Haksız olarak verilen memur disiplin cezasına mutlaka itiraz edilmelidir.

Bu noktada hatalı yahut ihmali işlemlerden kaçınmak ve buna bağlı olarak haklı iken haksız düşmemek adına avukat yardımı alınmasında yarar vardır.

Memur Disiplin Soruşturması Aşamaları

Memur hakkında önce bir soruşturma süreci işletilir. Bu süreçte ilgili memur ve söz konusu fiil hakkında rapor/dosya hazırlanır, gerekli bilgi ve belgeler toplanır. Bunun ardından kararı verecek olan mercilere bu rapor/dosya sunulur.

Memurlara verilecek olan disiplin cezaları 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu madde 125 düzenlemesinde yer almıştır. Buna göre memurun şu disiplin cezaları ile karşı karşıya kalması mümkündür:

• Uyarma disiplin cezası

• Kınama disiplin cezası

• Aylıktan kesme disiplin cezası

• Kademe ilerlemesinin durdurulması disiplin cezası

• Devlet memurluğundan çıkarılma disiplin cezası

Uyarma, kınama ve aylıktan kesme cezaları soruşturmanın tamamlanmasının ardından 15 gün içerisinde verilmek zorundadır.

Kademe ilerlemesinin durdurulması cezasının gerektiği hallerde soruşturma dosyası 15 gün içerisinde yetkili merciye sunulmak ve ardından 30 gün içerisinde sonuçlandırılmak zorundadır.

Memurluktan çıkarma cezası ise soruşturma dosyasının yetkili merciye ulaştırılmasından itibaren azami 6 ay içerisinde sonuçlandırılır.

Memur Disiplin Cezaları Nelerdir ?

Memur disiplin soruşturma usulüne yukarıda değindik. Soruşturma sonucunca bazı cezalar verilebilir. Bu konuda verilebilecek memur disiplin cezaları şunlardır:

Uyarma Disiplin Cezası

Uyarma adı üzerinde basit bir uyarıdan ibarettir. Söz konusu memura görev ve davranışlarında daha dikkat ve özen göstermesi gerektiğinin ihtar edilmesine denir. Bu bildirim yazılı yapılır. Peki hangi hallerde uyarma disiplin cezası söz konusu olur? Şöyle ki;

• Kendisine verilen emir ve görevlerin tam ve zamanında yapılması konusunda özen göstermemek

• Çalışılan yerde kurumun belirlediği usul ve esasların yerine getirilmesinde özen göstermemek

• Görevle ilgili; resmi evrak, araç – gereçlerin korunması, kullanımı ve bakımında özensiz davranmak

• Herhangi bir özür veya izin olmaksızın işe geç gelmek, işten erken ayrılmak veya görev yerini terk etmek

• İlgili kurumun belirlediği tasarruf tedbirlerine aykırı davranmak

• Usulüne aykırı müracaat ve şikayette bulunmak

• Devlet memuru vakar ve tutumlarına yakışmayan davranışlar sergilemek

• Görev veya iş sahiplerine karşı kayıtsızlık göstermek yahut ilgi göstermemek

• Belirlenen kılık – kıyafet hükümlerine aykırı davranmak

Kınama Disiplin Cezası

Bu sefer uyarmayı bir tık aşan bir disiplin cezası söz konusudur. Gene yazılı olarak söz konusu memura görev ve davranışlarının kusurlu olduğu bildirilir. Peki hangi hallerde memura kınama cezası verilir? Şöyle ki;

• Kendisine verilen emir ve görevlerin tam ve zamanında yapılması konusunda kusurlu davranmak

• Çalışılan yerde kurumun belirlediği usul ve esasların yerine getirilmesinde kusurlu davranmak

• Görevle ilgili; resmi evrak, araç – gereçlerin korunması, kullanımı ve bakımında kusurlu davranmak

• Eşlerinin, reşit olmayan yahut kısıtlı çocuklarının gelir getiren sürekli işlerini belirlenen sürede kurumuna bildirmemesi

• Görev esnasında amire hal ve hareketleri ile saygısızlık yapmak

• Hizmet dışında Devlet memurunun halk nazarındaki itibar ve güven duygusunu zedeleyecek davranışlarda bulunmak

• Devlete ait resmi araç, gereç ve benzeri eşyaları kendi özel işleri için kullanmak veya kaybetmek

• İş arkadaşlarına, sorumlu olduğu personele ve iş sahibi kişilere kötü muamelede bulunmak

• İş arkadaşlarına ve iş sahibi kişilere söz veya hareketle sataşmada bulunmak

• Görev yerinde genel ahlaka ve edebe aykırı davranışlarda bulunmak ve bu yönde yazı yazmak, işaret, resim yapmak ve benzeri şekiller çizmek

• Kendisine verilen emirlere itiraz etmek

• Borçlarını kasten ödemeyerek hakkında yasal hukuki yollara başvurulmasına mahal vermek

• Devlet kurumların huzur, sükün ve çalışma düzenini bozucu davranışlarda bulunmak

• Bu konuda yetkisi olmadığı halde basına, haber ajanslarına veya radyo – televizyon kanallarına bilgi veya demeç vermek

Aylıktan Kesme Disiplin Cezası

Belirli davranışları yapan memurun aylık maaşından belirli oranda kesilmesi anlamına gelen disiplin cezasıdır. Burada maaştan kesilecek olan oran 1/30 ile 1/8 arasında değişecektir. Bu oran da brüt maaş üzerinden belirlenir. Esasen bu konunun önemli ayrıntıları için ‘aylıktan kesme cezası ve iptali’ başlıklı yazımızı okuyabilirsiniz. Peki hangi hallerde aylıktan kesme cezası uygulanır? Şöyle ki;

• Kasıtlı olarak; verilen emir ve görevleri gerektiği gibi ve zamanında yapmamak

• Kasıtlı olarak; görev yerinde kurum tarafından belirlenen usul ve esaslara aykırı davranmak

• Kasıtlı olarak; görevle ilgili resmi belge, araç ve gereçleri korumamak, bakımını yapmamak veya bunları hor kullanmak

• Herhangi bir özür olmaksızın bir veya iki gün göreve gelmemek

• Devlete ait resmi belge, araç – gereç ve benzeri unsurları kendi özel çıkarları için kullanmak

• Görevi ilgilendiren işlerde yükümlü olduğu kişilere yalan ve yanlış beyanda bulunmak,

• Görev esnasında amire karşı sözlü şekilde saygısızca davranmak

• Görev yeri sınırları dahilinde herhangi bir yerin toplantı, tören ve bunun gibi amaçlar için izin olmaksızın kullanılmasına yardım etmek

• Hizmet içinde Devlet memurunun toplum nazarındaki itibar ve güven duygusunu zedeleyici nitelikte hal ve hareketler içinde bulunmak

Kademe İlerlemesinin Durdurulması Disiplin Cezası

Bilindiği üzere memuriyette kademe ilerlemesi vardır. Esasen bu konunun önemli ayrıntıları için ‘kademe ilerlemesinin durdurulması cezası ve iptali’ başlıklı yazımızı okuyabilirsiniz. Aşağıda yer alan fiilleri işleyen memur, fiilin ağırlık derecesine göre kademe ilerlemesinin durdurulması disiplin cezasına mahkum edilir.

• İşe sarhoş gelmek, kurum içerisinde alkollü içki içmek

• Herhangi bir özür olmaksızın ve kesintisiz şekilde 3 – 9 gün göreve gelmemek

• Kendisine verilen görevle ilgili olarak her ne suretle olursa olsun çıkar elde etmek

• Amire veya emri altındaki kişilere karşı küçük düşürücü veya aşağılayıcı tutumda bulunmak

• Görev yeri sınırları dahilinde yer alan herhangi bir yeri toplantı, tören veya buna benzer amaçlarla izinsiz olarak kullanmak veya kullandırmak

• Gerçekle örtüşmeyen rapor veya başka belgeler düzenlemek

• Ticari faaliyette bulunmak yahut Devlet memurlarına yasaklanmış olan diğer gelir elde edici faaliyetlerde bulunmak

• Görevini yerine getirirken; dil, ırk, cinsiyet, siyasi – felsefi düşünce, din veya mezhepsel ayrım yapmak, kişilerin yarar veya zararına yönelik davranışlarda bulunmak

• Önceden belirlenen hallerde ve sürelerde mal bildiriminde bulunmamak

• Açıklanması yasaklı olan bilgileri açıklamak

• Amire, altındaki kişilere, çalışma arkadaşlarına yahut iş sahiplerine hakarette bulunmak yahut bu kişileri tehdit etmek

• Diplomatik statüsünün getirdiği nüfuzdan yararlanarak yurt dışında, haklı bir neden olmaksızın ödeme imkanını aşacak şekilde borçlanmak ve borçlarını ödemedeki tutum ve davranışlarıyla Devlet itibarını zedelemek veya zorunlu bir neden olmaksızın borcunu ödemeden yurda geri dönmek

• Kendisine verilen görev ve emirleri kasıtlı olarak yerine getirmemek

• Herhangi bir siyasi partinin yararına veya zararına fiilen çalışmada bulunmak

Devlet Memurluğundan Çıkarma Disiplin Cezası

Kişinin bir daha Devlet memuru olamayacak şekilde memurluktan çıkarılmasına, meslekten ihraç edilmesine denir. Esasen bu konunun önemli ayrıntıları için ‘devlet memurluğundan çıkarma cezası ve iptali’ başlıklı yazımızı okuyabilirsiniz. Aşağıda saydığımız hallerde kişi hakkında devlet memurluğundan çıkarma disiplin cezası uygulanır:

• İdeolojik veya siyasi maksatlar doğrultusunda kurumların huzur, sükun ve çalışma düzenini bozmak, boykot, işgal, kamu hizmetlerinin yürütülmesini engelleme, işi yavaşlatma ve grev gibi eylemlere dahil olmak yahut bu maksatlarla toplu olarak göreve gelmemek, bu ihlalleri tahrik ve teşvik etmek yahut bunları yapanlara veya bunların yapılmasına yardımda bulunmak

• Yasaklanmış her türlü yayını veya siyasi – ideolojik amaçlı bildiri, pankart ve bunlara benzer araçları basmak, çoğaltmak, dağıtmak yahut bunları kurumların herhangi bir yerinde sergilemek

• Herhangi bir siyasi partiye girmek

• Özürsüz olarak bir yıl içerisinde toplam 20 gün göreve gelmemek

• Savaş, OHAL veya genel afetlere ilişkin meselelerde amirlerin verdiği görev ve emirleri yapmaktan kaçınmak,

• Amirlerine, altında çalışanlara veya iş sahiplerine fiili tecavüzde bulunmak

• Memurluk sıfatı ile bağdaşmayacak nitelik ve derecede yüz kızartıcı ve utanç verici davranışlarda bulunmak

• Yetkisi olmaksızın gizli bilgilere ilişkin açıklamada bulunmak

• Siyasi ve ideolojik eylemlerden aranan kişileri görev yerinde saklamak

• Yurt dışında Devletin itibarını zedeleyecek yahut görev haysiyetine zarar verecek tutum ve davranışlarda bulunmak

• 5816 sayılı Atatürk Aleyhine İşlenen Suçlar Hakkındaki Kanunda yer alan fiilleri işlemek

• Terör örgütleriyle eylem bakımından işbirliği içerisinde olmak, bu örgütlere yardımda bulunmak, kamuya ait imkan ve kaynakları bu örgütleri destekleme amacıyla kullanmak yahut kullandırmak, bu tür örgütlerin propagandasını yapmak

Görüldüğü üzere memur disiplin ve cezaları kimi durumda çok basit iken kimi durumda ciddi boyutlara ulaşabilir ki bu iki ceza arasında bunlara neden olan davranışlar arasında çok büyük bir fark bulunmaz.

Bu nedenle bir memurun disiplin soruşturması geçirmesi, herhangi bir ceza ile karşı karşıya kalması durumunda hızlı bir şekilde hukuki süreç başlatması ve hakkını araması gerekir. Aksi halde haklı iken haksız konuma düşebilir. Burada avukat yardımı almak da oldukça önemlidir.

Disiplin Cezasında Tekerrür, Azaltılmış ve Artırılmış Ceza

Yukarıda bahsettiğimiz fiilleri işleyen ve hakkında cezaya hükmedilecek olan memur eğer geçmiş hizmetleri sırasında çalışmaları olumlu biri ise ve ödül yahut başarı belgesi almışsa bu kişiye bir derece daha hafif olan ceza uygulanabilir. Burada cezada indirim yapılıp yapılmayacağı veya hangi cezanın uygulanacağı, cezaya hükmedecek mercinin takdirindedir.

Belirtmemiz gerekir ki yukarıda saydığımız fiiller tahdidi yani sınırlı sayıda değildir. Bir memurun fiili yukarıda saydıklarımıza tam olarak uymuyor ancak bunlara benzerse gene aynı türden ceza uygulanır. Ayrıca başka kanun ve düzenlemelerde yer alan disiplin cezaları da uygulama alanı bulabilir.

Öğrenim durumu nedeniyle yükselebileceği son kadroda olan memur hakkında kademe ilerlemesinin durdurulması cezasını gerektirecek bir durum söz konusu olursa bu ceza anlamsız kalacağı için bu kişi hakkında brüt aylık maaşından 1/4’ü ile 1/2’si arasında kesinti yapılır. Eğer fiili tekerrür ederse memurluktan çıkarılma disiplin cezası uygulanır.

Disiplin cezasına neden olan bir fiil, cezanın sicilden silinmesine ilişkin süre içerisinde tekrar ederse bu sefer bir derece daha ağır olan cezaya hükmedilir. Bununla ilgili ayrıntılara aşağıda değineceğiz. Aynı ceza kategorisi içerisinde yer alan farklı fiillerin 3. kez işlenişinde de bir derece ağır cezaya hükmedilir.

Ayıktan Kesme ve Kademe İlerlemesinin Durdurulmasının Terfiye Etkisi

Kişi hakkında aylıktan kesme cezası uygulanmışsa 5 yıl, kademe ilerlemesinin durdurulması cezası uygulanmışsa 10 yıl boyunca şu kadrolara terfi edilemez:

• Daire başkanı kadrolarına veya dengi diğer kadrolara yahut daha üstü kadrolara

• Bölge ve il teşkilatlarının en üst yönetici kadrolarına

• Düzenleyici ve denetleyici kurumların başkanlık ve üyeliklerine

• Vali ve büyükelçi kadrolarına

Memurlukta Disiplin Cezalarına İtiraz ve İptal Davası

Memur disiplin cezaları konusunda itiraz mümkün olduğu gibi idari yargıda iptal ve tam yargı davası açmak da mümkündür. Öncelikle itiraz süreci işletilmelidir. Şöyle ki:

Devlet memuru, savunması alınmadan disiplin cezası ile karşı karşıya bırakılamaz. Ancak kendisine 7 günden az olmayacak şekilde süre veya savunmasını yapması için belirli bir tarih verilen memur, bu süre içerisinde veya belirtilen tarihte savunmasını yapmaz ise savunma hakkından vazgeçmiş kabul edilir.

Meslekten çıkarılmak istenen memur, soruşturma evrakını inceleyebilir, olaya ilişkin tanık dinletebilir, disiplin kurulunda sözlü yahut yazılı olarak savunma yapabilir, kendisini vekil ile temsil ettirebilir.

Belirtmemiz gerekir ki savunma aşaması memur için en önemli aşamadır. Memur savunmasını hukuki zemine iyi oturtmalı, kanuni dayanaklarını iyi belirlemeli, idari mahkeme kararlarından örnekleme yapmalı, ispat araçları bakımından yarayışlı bir savunma hazırlamalıdır.

Bunu yaparken ilerleyen süreci ihtimalli olarak hesaplayabilmeli ve aleyhine ispatı kabil olmayan iddiaları bertaraf etmelidir. Belirtmemiz gerekir ki bu savunmanın tecrübeli bir avukat yardımı ile birlikte yapılması en sağlıklısı olacaktır.

Memurluktan çıkarma disiplin cezası dışındaki disiplin cezalarında önce itiraz süreci işletilir. İtiraz kabul edilirse zaten ceza kalkar. İtiraz reddedilirse veya itiraz reddedilirse disiplin cezası kesinleşmiş olur.

Ceza kesinleşince idari yargıda dava açma imkanı doğar. Memurluktan çıkarmada ise itiraz olmaksızın direkt olarak dava açılır. Buna uygulamada memur disiplin cezası iptali davası denir.

Disiplin Cezasına İtiraz Dava Açma Süresi: Disiplin cezasına itiraz ve dava açma süresi de önemlidir çünkü bu süreler kaçırılırsa artık dava açma imkanı kalmaz. Bu süreleri şu şekilde izah edebiliriz:

İptal davası sadece idari işlemin iptal edilmesini konu edinir. Tam yargı davası ise idarenin yaptığı bu işlemden ötürü zarara uğrayan kişinin tazminat talep ettiği davadır. Memur disiplin cezası iptali davası aslında bir iptal davasıdır.

Ancak iptal davası ve tam yargı (tazminat) davasının birlikte açılmasının önünde bir engel yoktur. Belirtmemiz gerekir ki burada tecrübeli bir avukat yardımı alınarak somut olaya göre izlenmesi gereken en yarayışlı yolun tespit edilmesi gerekir.

Memur Disiplin Cezaları Konusunda Bilinmesi Gerekenler

Memur Disiplin Cezasını Kim Verir ve Ne Zaman Başlar?

Memur disiplin cezasını kimin vereceği, işlenen fiile ve cezaya bağlıdır.

Disiplin kurullarının bu saydıklarımızdan başka herhangi bir cezayı uygulama yetkileri yoktur. Ya bu yönde kendilerine ulaşan talebi kabul ederler ya da reddederler. Eğer ret kararı alırlarsa atamaya yetkili olan amirler 15 gün içerisinde başka bir disiplin cezası verme imkanına sahiptirler.

Memur disiplin cezaları kural olarak verildiği andan itibaren hüküm ifade etmeye başlar ve buna bağlı olarak derhal uygulamaya alınır. Eğer aylıktan kesme cezasına hükmedilmişse, cezanın veriliş tarihini takip eden aybaşında uygulanır.

Ceza ve Disiplin Soruşturmasının Birlikte Yürümesi

Memurun işlediği fiil aynı zamanda Türk Ceza Kanunu anlamında suç olabilir. Aynı anda ceza mahkemesinde kovuşturma sürüyor diye disiplin kovuşturması geciktirilmez. Memur hakkında ceza mahkemesinin verdiği karar, disiplin cezasının uygulanmasına engel değildir.

Memur Disiplin Cezalarında Zaman Aşımı

Memur disiplin cezalarının verilmesi ve soruşturma – kovuşturmanın başlatılması bakımından zamanaşımı süresi söz konusudur.

Memur Disiplin Cezalarında Zaman Aşımı

Uyarma 1 ay içinde soruşturma başlamalı

Kınama 1 ay içinde soruşturma başlamalı

Aylıktan Kesme 1 ay içinde soruşturma başlamalı

Kademe İlerlemesinin Durdurulması 1 ay içinde soruşturma başlamalı

Memurluktan Çıkarma 6 ay içinde kovuşturma başlamalı

Bu süreler fiilin ve failin öğrenilmesinden itibaren başlar. Eğer bu süreler içerisinde o kişi hakkında soruşturma – kovuşturma (memurluktan çıkarmada kovuşturma diğerlerinde soruşturma) başlamazsa artık söz konusu fiilinden ötürü o kişi hakkında disiplin cezası verilemez.

Fiil veya fail öğrenilmemiş olsa dahi, bir fiilin üzerinden 2 yıl geçmesi ile artık o fiil hakkında disiplin cezası verilemez.

Memur Disiplin Soruşturması Örneği

Uygulamada hakkında soruşturma başlatılan memurların memur disiplin soruşturması örneği nasıl olur şeklinde soruları ile karşılaşıyoruz. Belirtmemiz gerekir ki her somut olay kendine has özellik taşır ve çoğu kurum memur disiplin soruşturması bakımından birbirinden farklı özellik gösterir.

Bu nedenle süreçte izlenecek olan hukuki savunma, tecrübeli bir avukat yardımı alınarak kanuni zeminde ihtimalleri gözeterek gerçekleştirilmelidir. Benzermiş gibi görünen ancak hukuki olarak çok fazla farklılık içeren memur disiplin soruşturması örneği gibi unsurlara bakarak hatalı savunma yapılmamalıdır.

Disiplin Cezasının Özlük Dosyasından Silinmesi

Bilindiği üzere bir memur hakkında hükmedilen disiplin cezası onun özlük dosyasına işlenir. Eğer memur hakkında meslekten ihraç dışında başka bir disiplin cezasına hükmedilmişse bu cezaların uygulanmasından belirli bir süre sonra bu ceza özlük dosyasından silinir.

Bunun için ceza uygulandıktan ve aşağıda yer alan süreler geçtikten sonra yetkili amire başvuru yapılmalıdır. Memurun özlük dosyasından cezanın silinmesi talebi yetkili amir tarafından haklı görülmelidir.

Cezanın uygulanmasından sonra geçmesi gereken süreler şu şekildedir:

Disiplin Cezası Cezanın Özlük Dosyasından Silinme Süresi

Uyarma 5 Yıl

Kınama 5 Yıl

Aylıktan Kesme 10 yıl

Kademe İlerlemesinin Durdurulması 10 yıl

Memurluktan Çıkarma Özlük dosyası kapanır

Devlet Memurunun Görevden Uzaklaştırılması (Açığa Alınması)

Devlet memurunun görevi başında bulunmasının sakıncalı olduğu her halde açığa alınması yani görevden geçici olarak uzaklaştırılması mümkündür. Esasen bu bir ihtiyati tedbirdir ve memur hakkında yürütülen soruşturmanın her aşamasında uygulanabilir.

Memuriyette Disiplin Cezaları ile İlgili Dikkat Edilmesi Gerekenler

Yukarıda memur disiplin cezalarının neler olduğuna, soruşturma sürecine ve bu cezaların iptali meselesine değindik. Belirtmemiz gerekir ki süreç çoğu zaman burada anlattıklarımızı aşar ve kendine has özellikler doğurur.

Her somut olayda o olaya özgü çözülmesi gereken hukuki problemler olabilir. Bu nedenle sürecin en başından itibaren iyi analiz edilmesi ve ona göre hukuki çare üretilmesi gerekir. İtiraz aşamasından iptal davasının son sürecine kadar her savunma hukuki temele oturtulmalıdır.