İş Hukukunu İlgilendiren Temel Kurumlar

​

Ülkemizde yönetim sisteminin değişmesinden itibaren başta yürütme olmak üzere en önemli kurum olarak Cumhurbaşkanlığı makamıdır. Cumhurbaşkanlığı kararnamelerle anayasanın çerçevesini çizdiği sınırlar içerinde düzenlemeler yapabilmekte ve yapılan düzenlemelerin yürütmesini de sağlamaktadır.

​

Bu temel mantık itibariyle çalışma hayatını düzenleyen ve pratik faydaları bulunan bağlantılar şunlardır.

​

• Cumhurbaşkanlığı

• Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı

• Sosyal Güvenlik Kurumu

• Türkiye İş Kurumu

• Uluslararası Çalışma Örgütü

• Türkiye İstatistik Kurumu

• Sendikalar

​

​

​

İş Hukukunun Temel Kavramları

​​

İş ve işçilik alacaklarının doğru hesaplanması, öncelikle temel kavramlara hakim olunmasına bağlıdır.

 

Burada temel sorun bir kavram ya da kelimenin hangi anlama geldiğini bilip bilmemek değildir. İşçinin hukuki statüsünün değerlendirilmesi için yargıtay ve istinaf mahkemelerinin uygulamasını da bilmeyi gerektirmektedir.

​

​

​

İş Hukukunun Kapsamı

​

En geniş anlamı ile işçi ile işveren arasında doğan tüm uyuşmazlıklar bu alanın kapsamını oluşturmaktadır.

​

Buna rağmen bazı sözleşmeler 4857 Sayılı İş Kanununa girmekte iken bazılar da Borçlar Hukuku kapsamında değerlendirilmektedir.

​

Bu nedenlerle 4857 sayılı kanun kapsamı ile iş hukukunun kapsamı birbirine karıştırılmamalıdır.

​

7036 Sayılı İş Kanununda hangi tür sözleşme ve iş ilişkilerinin iş mahkemelerinde görüleceği açıkça gösterilmiştir. Buna göre:

 

• 5953 sayılı Kanuna tabi gazeteciler.

• 854 sayılı Kanuna tabi gemiadamları,

• 4857 sayılı İş Kanununa tabi çalışanlar.

• 6098 sayılı Türk Borçlar Kanununda hizmet sözleşmesine tabii çalışanlar.

​

​

​

İşçilik ve İşçi Alacağı Davaları

​

• Kıdem Tazminatı Davası

​

• İhbar Tazminatı Davası

​

• Mobbing Nedeniyle Tazminat Davası

​

• İşe İade Davası

​

• Kötüniyet Tazminatı Davası

​

• Bakiye Süre Ücreti Davası

​

• Eşit Davranmama Tazminatı Davası

​

• Boşta Geçen Süre Tazminatı Davası

​

• İşe Başlatmama Tazminatı Davası

​

• Sendikal Tazminat Davası

​

• Ücret Alacağı Davası

​

• Fazla Mesai Ücreti Davası

​

• Yıllık İzin Ücreti Davası

​

• Yol ve Yemek Ücreti Davası

​

• Prim Ücreti Davası

​

• Ulusal Bayram ve Genel Tatil ( UBGT ) Ücreti Davası

​

• Evlilik Tazminatı Davası

​

• Askerlik Tazminatı Davası

​

• Emekli Tazminatı Davası

​

• Yeni İş Arama İzni Davası

​

​

​

İş Hukuku Tespit Davaları

​

• Hizmet Tespiti Davası ( Sigortalılık Süresinin Tespiti Davası )

​

• Prime Esas Kazancın Tespiti Davası

​

• Diğer Tespit Davaları

​

​

​

İş Kazası ve Meslek Hastalığından Doğan Davalar

​​

İhracı kanun gereği yasak olan eşyayı ülkeden çıkaran kişi, fiil daha ağır cezayı gerektiren başka bir suç oluşturmadığı takdirde, bir yıldan üç yıla kadar hapis ve beş bin güne kadar adlî para cezası ile cezalandırılır (5607 sayılı K. m.3/8).

                    

• İş Kazası Nedeniyle Maddi Tazminat Davası

• İş Kazası Nedeniyle Manevi Tazminat Davası

• Maluliyet Oranının Tespiti Davası

• Sürekli İş Göremezlik Oranının Tespiti Davası

• Kurumca Belirlenen Maluliyet Oranına İtiraz Davası

• Ölümlü İş Kazası Nedeniyle Destekten Yoksun Kalma Davası

• İş Kazası Nedeniyle Rücu Davaları

​

​

​

İşe İade Davası Nedir ?

​

İşe iade davası; işçinin işveren tarafından haksız veya geçersiz fesih ile işten çıkarılması halinde açılan davadır.

​

İşe iade davası açılabilmesi için gerekli şartlar şunlardır:

​

• Otuz veya daha fazla çalıştırılan işyeri olmalıdır,

• İş sözleşmesi belirsiz süreli iş sözleşmesi olmalıdır,

• İşverenin tek taraflı ve makul bir sebebe dayanmaksızın iş sözleşmesini sonlandırması gerekmektedir,

• İşten çıkarılan işçinin en az altı aylık kıdemi bulunmalıdır.

​

Belirtmek gerekir ki; yer altı işlerinde çalışan işçilerde kıdem şartı aranmayacaktır. İşe iade davasının açılabilmesi için işçinin işten çıkarıldığı ya da işten çıkarılacağına dair fesih bildiriminin kendisine yapıldığı tarihten itibaren 1 ay içerisinde işçi tarafından arabuluculuk başvurusu yapılması gerekecektir. Arabuluculuk başvurusunun olumsuz sonuçlanması halinde 2 hafta içerisinde işe iade davası açılabilecektir.

​

İşe iade davası ile işçinin haksız veya geçersiz fesih ile çıkarıldığı işine iadesi ile 4 aylık boşta geçen süreye ilişkin ücret talebinde bulunulacaktır.

​

​

​

İhbar Tazminatı Davası Nedir ?

​

İşçinin işten ayrılmak istemesi halinde işverene işten ayrılacağını kanunda yer alan ihbar süresine ilişkin olarak bildirmesi gerekecektir. Yine işverenin işçiyi derhal işten çıkarması gereken haller dışında işten çıkartması halinde de işveren tarafından ihbar sürelerine uygun olarak işçiye bildirim yapılması gerekmektedir.

​

İhbar süreleri; işçinin işyerinde çalışmakta olduğu süreye, yani kıdemine, göre değişmekte olup bu süreler Kanunla düzenleme altına alınmıştır. İşçi ve işveren ihbar süresine uymadığı takdirde ihbar süresinin ücreti ihbar tazminatı olarak talep edilebilecektir.

​

İhbar süreleri İş Kanunu madde 17 hükmünde düzenlenmiş olup şu şekildedir:

​

• İşi 6 aydan az sürmüş olan işçi için bildirimin diğer tarafa yapılmasından başlayarak iki hafta,

• İşi 6 aydan 1,5 yıla kadar sürmüş olan işçi için bildirimin diğer tarafa yapılmasından başlayarak dört hafta,

• İşi 1,5 yıldan 3 yıla kadar sürmüş olan işçi için bildirimin diğer tarafa yapılmasından başlayarak altı hafta,

• İşi 3 yıldan fazla sürmüş olan işçi için bildirimin diğer tarafa yapılmasından başlayarak sekiz hafta.

​

Kanunda yer alan bu ihbar süreleri asgari süreler olup iş sözleşmesi ile artırılabilecektir.

​

​

​

İşçilik Alacakları Davası Nedir ?

​

İşçilik alacakları, işçilerin işyerinde çalışması sebebiyle hak edişleridir. İşçilik alacakları işçilerin ücret ve tazminatlarına verilen genel isimdir.

​

Kıdem tazminatı, ihbar tazminatı, kötü niyet tazminatı, işe başlatmama tazminatı gibi tazminat alacakları ile fazla mesai ücreti, yıllık izin ücreti, ulusal bayram ve genel tatil ücreti, hafta tatili ücreti, sefer primi ve sair ücret alacaklarını işçi alacaklarıdır.

​

İşçi alacaklarının işveren tarafından ödenmemesi halinde işçi tarafından iş sözleşmesi haklı nedenle feshedilebilecektir.

​

İşçi alacaklarının ödenmesi için işçi tarafından işverene karşı işçi alacakları davası açılabilecektir.

​

​

​

Kıdem Tazminatı Davası Nedir ?

​

İşçi, aynı işyerinde en az 1 yıl çalışması ve haklı bir nedenin varlığına dayanarak kendi isteği ile işten çıkmaması halinde kıdem tazminatına hak kazanacaktır.

​

Kıdem tazminatı hesaplanırken giydirilmiş brüt ücret üzerinden hesaplama yapılmaktadır. İşçinin çalıştığı her yıl için hesaplanan giydirilmiş brüt ücret kıdem tazminatı olarak ödenecektir.

​

​

​

İş Kazası Davası Nedir? Maddi ve Manevi Tazminat Talep Edilebilir Mi ?

​

İşveren tarafından iş sağlığı ve güvenliğine ilişkin mevzuatta yer alan önlemlerin alınmaması halinde iş kazası oluşabilecektir. İşçinin iş kazası geçirmesi halinde iş kazasından kaynaklı tazminat alacağına ilişkin açabileceği davaya iş kazası davası denilmektedir. İş kazası halinde maddi ve manevi tazminat talebinde bulunulabilecektir.

​

İş kazası davalarında tarafların kusur oranının hesaplanmasında herhangi bir hak kaybının yaşanmaması için gerek işverenin gerek işçinin kendisini vekil ile temsil etmesi davada büyük önem arz edecektir.

​

​

​

Hizmet Tespiti Davası Nedir ?

​

İşçinin sigortasız çalıştırılması halinde, sigortasında eksik günlerin bulunması halinde, sigorta primlerinin gerçek ücretten düşük olarak ödenmesi halinde hizmet tespiti davası açılabilecektir.

​

​

​

Kötüniyet Tazminatı Davası Nedir ?

​

İşçi veya işveren tarafından belirsiz süreli iş sözleşmesi kanunda belirtilen ihbar sürelerine bağlı olarak bildirilerek sonlandırılabilir. Fesih hakkının işçi ya da işveren tarafından dürüstlük kurallarına aykırı olarak kullanılması halinde kötüniyetin varlığından söz edilecektir.

​

Fesih hakkının kötüye kullanılması halinde ihbar sürelerine ait ücretin 3 katı tutarında tazminat ödenmelidir. Söz konusu tazminata ilişkin açılacak olan dava kötüniyet tazminatı davası olacaktır.

​

Belirtmek gerekir ki İş Kanunu madde 17 hükmü gereğince iş güvencesi kapsamında olan işçilerin kötüniyet tazminatına hak kazanmasından söz edilemeyecektir. Kötüniyet tazminatına hak kazanılması için işçinin iş güvencesi kapsamında çalışmaması gerekmektedir.

​

​

​

İş Hukuku Davaları Ne Kadar Sürer ?

​

Adalet Bakanlığı tarafından iş hukuku davalarının çözümlenmesi için öngörülen süre 540 gündür. Mahkemelerin iş yükünün fazla olması, tebligatların yapılmasına bağlı olarak geçen süre, bilirkişi incelemesi, İstinaf ve Yargıtay incelemesi gerektiren süreler göz önünde bulundurulduğunda iş hukuku davaları uygulamada 3 ila 5 yıl uzayabilmektedir. Her ne kadar yerel mahkemeler olan iş mahkemelerinde 4 ila 18 ay arasında bir karar verilebilmekte ise de tarafların yüksek mahkeme yoluna başvurması halinde bu süreç uzamaktadır.

​

Ayrıca belirtmek gerekir ki; iş hukukuna ilişkin uyuşmazlıklarda arabuluculuk başvurusu yapılması zorunlu olup arabuluculuk işlemlerinin olumsuz sonuçlanması halinde iş hukuku davası açılabilecektir.